به گزارش سینماپرس، قسمت دیگری از برنامه گفت‌وگومحور جهان‌آرا با موضوع «یک تجربه ماندگار، روزگار فیلمسازی و زندگی» یک‌شنبه شب ۶ اسفند ماه سال ۱۳۹۶ روی آنتن این شبکه رفت.

بررسی مجموعه‌های نام‌آشنای تلویزیونی که حاوی روابط اجتماعی، سبک زندگی بومی، فرهنگ‌، اعتقادات خاص و آداب و رسوم اصیل اقوام ایرانی هستند، عوامل جهان‌آرا را بر آن داشت تا با کارگردان دو نمونه از سریال‌های که جای خالی‌ امثال آنها در تلویزیون به‌خوبی احساس می‌شود به گفتگو بپردازند.

مهمان حضوری برنامه امرالله احمدجو کارگردان سریال‌های «روزی روزگاری» و «تفنگ سرپر» بود و محمد فیلی بازیگر طی ارتباط زنده با جهان‌آرا همراه شد. مجری کارشناس برنامه محمدحسین بدری بود.

احمدجو در ابتدای بحث گفت: در سریال‌ها و فیلم‌هایمان نیاز داریم فرهنگ مردم عادی کشورمان را زنده نگه داریم و منتقل کنیم تا نسل بعدی آلوده مسائلی که همه می‌دانیم نشوند.

وی در خصوص سریال‌های «روزی روزگاری» و «تفنگ سرپر» به برجسته‌نمایی اشاره کرد و افزود: نوجوانی‌ام در چنین فضایی بود که قطعاً تأثیر داشت.

فیلمنامه یک متن ادبی است

کارگردان «روزی روزگاری» در خصوص عدم تأثیرگذاری فیلم‌های تاریخی به فیلم نبودن آنها، نبود هماهنگی بین همه اجزای فیلم و عدم تناسب زبان و لحن فیلم با فضای زمانی و مکانی اثر اشاره و تصریح کرد: فیلمنامه‌نویس باید ادبیات را بشناسد و با ادبیات مأنوس باشد، زیرا فیلمنامه هم یک متن ادبی است.

بدری در تکمله اظهار احمدجو گفت: منظور از متن ادبی متن مطنطن و دور از فضای ادبیات عمومی نیست.

سینما صرفاً فیلم داستانی نیست و می‌تواند مستند باشد

احمدجو عامل اصلی جذابیت فیلم یا سریال را سینما بودن به معنای ساخت اثر خلاقانه مطرح و اضافه کرد: فیلم بیان یک موضوع در قالب تصویر متحرک است و فیلم داستانی بخشی از سینماست و سینما می‌تواند مستند باشد.

وی تفاوت فیلم مستند و فیلم گزارشی و خبری را ماندگاری ابدی فیلم مستند و پرداخت خلاقانه به یک موضوع واقعی دانست.

کارگردان «تفنگ سرپر» به اشتباهی در سینما اشاره کرد و افزود: محتوا با موضوع و پیام متفاوت است و به اشتباه به‌جای هم گرفته می‌شوند، در حالی که محتوا نحوه انتقال پیام است و در آثار سعدی می‌بینیم پیام جدیدی وجود ندارد، اما کلام فاخر سعدی تأثیر خاصی می‌گذارد.

وی با اشاره به خاطره‌ای از محمد فیلی بازیگر «روزی روزگاری» به تأثیر نقش فیلی در توبه یک قاچاقچی پرداخت و بیان کرد: فیلم یا سریال خوب تأثیرگذار است و آموزش مستقیم نمی‌دهد. فیلم‌های آموزشی ساختار خاص خودشان را دارند و مستقیماً پیام آموزشی را منتقل می‌کنند.

تأثیرگذاری با ساختار سینمایی به وجود می‌آید

کارگردان «روزی روزگاری» توضیح داد: هرچه تأثیرگذاری فیلم بر احساسات، عاطفه و روح بیشتر باشد، فیلم قوی‌تر است. با پیام‌ها و شعارهای درشت تأثیرگذاری اتفاق نمی‌افتد، بلکه تأثیرگذاری با ساختار سینمایی به وجود می‌آید.

وی اظهار کرد: هنر باید روح را نشانه بگیرد و روح‌پرور باشد، در حالی که علم ذهن را هدف می‌گیرد و روش آن با هنر فرق می‌کند.

احمدجو دیگر عوامل مؤثر در تأثیرگذاری فیلم را هماهنگی شخصیت فیلمساز با اثرش، کم بودن تکلف، اشراف بر شخصیت‌سازی، دیالوگ و صحنه‌پردازی و جنبه‌های مختلف سینما و تجربه دانست.

بهترین کلاس فیلمسازی دیدن فیلم‌های خوب است

وی یکی از کلاس‌های مفید آموزشی فیلمسازی را دیدن فیلم‌های خوب مطرح و اشاره کرد: البته دروازه ورود به سینما دانشگاه است.

کارگردان «تفنگ سرپر» با بیان اینکه پس از ساخت «شاخه‌های بید» نقدهای منصفانه او را تشویق به ساخت فیلم بعدی کرد به فیلمسازان جوان توصیه کرد: ناامید و سرخورده نشوند و پس از اینکه مطمئن شدند به فیلمسازی عشق و در آن استعداد دارند با پشتکار و آموختن و شناخت مشکلاتشان و رفع آنها مسیر را پیش بروند.

وی افزود: جوانان به دنبال استعداد و علاقه‌شان در شاخه‌های مختلف سینما و هنر بروند و صرفاً دنبال فیلمسازی نباشند، شاید چهره‌پرداز خوبی باشند.

کارگردان «روزی روزگاری» در پاسخ به این سئوال که «تجربه‌های واقعی در فیلمسازی و فیلمنامه‌نویسی تا چه حد مؤثر است؟ » گفت: تجربه یک عمل در خروجی خود را نشان می‌دهد و میزان شناخت فرد نسبت به موضوع را نمایان می‌کند.

بدری تصریح کرد: مشاهده‌ها و شنیده‌ها باید منجر به تجربه شوند.

فیلی به جذابیت‌ها و تازگی‌های نقش‌هایش در «روزی روزگاری» با وجود همکاری قبلی در «شاخه‌های بید» با احمدجو اشاره و اظهار کرد: اگر صبر، حوصله و سخت‌گیری‌های احمدجو نبود کار ماندگار «روزی روزگاری» ساخته نمی‌شد و سخت‌گیری‌های ایشان بر جذابیت کار می‌افزود.

وی اضافه کرد: ما تلاش می‌کردیم از فرصت پیش آمده برای ایفای هر چه بهتر نقش‌هایمان استفاده کنیم.

این بازیگر نقش تئاتر را در شخصیت‌پردازی برای بازیگر، متن روان و شعرگونه فیلمنامه «روزی روزگاری» و راهنمایی‌های احمدجو را در ایفای موفق نقش‌هایش در سریال مزبور مؤثر دانست.

احمدجو در خصوص اهمیت سواد واقعی در خلق آثار ماندگار به نقل خاطره‌ای از شهید مدرس و توصیه ایشان به فرزندش عبدالباقی ـ که پزشکی می‌خواند ـ مبنی بر مطالعه ادبیات و منافات نداشتن آن با پزشکی پرداخت و به نقل از شهید مدرس افزود: ادبیات مقوم هر نوع فن، انسان‌ساز و درون‌ساز است و هرگز نباید ادبیات را کنار گذاشت.

در جای‌جای متون ادبی سینما، زبان و فرهنگ را می‌توان یافت

وی افزود: وقتی صحبت از ادبیات می‌شود ساختن و پرداختن زبان مطرح است. ادبیات ما گنج عجیب و غریب و مایه حسرت همه جوامع جهان است. بسیاری از بزرگان شعر و ادب ما شهرت چندانی ندارند. ادبیات فاخر ما را به دل فرهنگ راهنمایی می‌کند و در جای‌جای متون ادبی سینما، زبان و فرهنگ را می‌توان یافت.

کارگردان «تفنگ سرپر» تأکید کرد: در فیلم و سریال همخوانی و هماهنگی زبان با موضوع مؤثر است.

وی طی دو مثال به جنبه‌های سینمایی یک ترجمه و معماری اشاره کرد و توضیح داد: ترجمه مرحوم ابوالقاسم فرزانه از تاریخ طبری ویژگی مهمی دارد و آن حفظ رنگ و بوی قدیمی بودن در ترجمه امروزی است که در فیلمنامه‌نویسی حفظ فضای اثر در قالب زبان امروز مهم است. به نظر من طبری یک فیلمساز است و در توصیف جنگ جمل کلوزآپ و لانگ‌شات می‌دهد و صحنه‌ها دکوپاژشده هستند، طوری که خواننده احساس می‌کند در جنگ حضور دارد.

احمدجو نمونه دیگر را معماری مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان دانست و گفت: طراح آن غلامرضا اصفهانی این مسجد را بسیار هنرمندانه و خاص طراحی و اساس این اثر را بر نور گذاشته است و شما در ساعات مختلف روز نورپردازی‌ها و شکل‌های مختلفی را در فضای مسجد به‌واسطه زوایای گوناگون نور می‌بینید.

وی به فیلمسازان و فیلمنامه‌نویسان مطالعه متون ادبی را به قصد لذت بردن توصیه و تأکید کرد: ادبیات ما با حرص و طمع میانه‌ای ندارد و اگر با نیت طمع و به قصد اینکه حکایتی پیدا کنید تا از آن اثری بسازید سراغش بروید چیزی عایدتان نخواهد شد و در صورت مطالعه با لذت هدیه‌ای را که باید دریافت خواهید کرد.

کارگردان «روزی روزگاری» مطالعه کتاب‌های مختلف را حتی در حد خواندن یک بند قبل از خواب به‌طور مستمر و پیوسته توصیه اکید کرد و گفت: پس از دو سال نتیجه شگفت‌انگیز این روند را خواهید دید و به بصیرت و نگرش جدید در مسائل گوناگون دست خواهید یافت.

وی خاطرنشان کرد: مطالعه بدون تفکر، درک و هدف صرفاً تبدیل به معلومات می‌شود و فرد را دائره‌المعارف متحرک و عالم بی‌سواد می‌کند.

سواد واقعی شخصیت فرد را می‌سازد

احمدجو بیان کرد: یک فیلمساز بی‌سواد هرگز فیلم خوبی نخواهد ساخت. سواد واقعی شخصیت فرد را می‌سازد و صرفاً به معلوماتش نمی‌افزاید.

وی عامل دیگر در ساختن یک اثر ماندگار را عشق مطرح کرد و افزود: حرفه‌ای بودن برای تعیین درجه اعتماد به فرد و سپردن کار جدی به او اهمیت دارد و کافی نیست.

کارگردان «تفنگ سرپر» اذعان کرد: هیچ‌یک از کارهای فرهنگی شغل و حرفه نیستند و مشغولیتند و عشق هدایت‌کننده آنهاست. مثل عشقی که فردوسی با وجود فقر برای نوشتن شاهنامه داشت.

وی تأکید کرد: اگر عشق نباشد کار خوب ساخته نمی‌شود.

احمدجو ورود به سینما را به قصد کسب محبوبیت، شهرت و پول اشتباه دانست و شرح داد: عده بسیار انگشت‌شماری هستند که از درآمد سینما زندگی خوب و قابل قبولی دارند و بقیه با درآمد بخور و نمیر و بیکاری‌های ممتد درگیرند.

وی تصریح کرد: شهرت واقعی حاصل هنرنمایی واقعی است و آوردن افراد کار نابلدی که اطلاعی از سینما ندارند صرفاً به علت نسبت قوم و خویشی و آشنایی اثر را ناموفق می‌کند و به سینما لطمه می‌زند.

در ادامه بدری به رویکرد اخلاقی و تربیتی در کارهای احمدجو و کتاب در دست نگارش نعمت‌الله سعیدی بر مبنای شیوه روایت با استفاده از اخلاق، تربیت و نکته‌های حکیمانه در آثار احمدجو اشاره کرد.

احمدجو در پایان گفتگو در پاسخ به این پرسش که «آیا مفاهیمی چون توبه، تقدیر و... را خودتان در متن وارد کردید یا به‌طور طبیعی در جریان فیلمنامه شکل گرفتند؟ » اظهار کرد: کار باید در همه جزئیات طراحی داشته باشد و اینها طراحی و پرداخت شده‌اند، اما برخی از این مفاهیم در مسیر فیلمنامه به‌طور طبیعی به وجود آمدند